1. KUARRENTAKO ERREGELA

 

Kuarrentetatikan

nai nituzke nik

nere ixil gauzak

argitaratu.

Nere Jangoikoa,

zuk erakustazu

zer egin,

nola itz egin.

 

Laga nituen nik

nere ixil gauzak

maitetxo batengan:

saiatu bear det

jakitera

mudatu ote dan.

 

Triste daukat biotza,

nere laztana,

zugaitik

zer egin ez dakit,

erremedia nazazu

pena onetatik.

 

Aingerutxoa,

jarri ziñaden

biotz nerean betiko

ala deritzat nerekiko.

 

Damu det bestek eramatea

zu biotz neretikan

ez deritzat mudatuko zerala

oraingo fedetikan.

 

Aingerutxo oni

esanaz nago beti:

biok alkarrekin

bear degula bizi.

 

Sartu zat biotzean neurgana

eta ezin apartatu;

zer egin

erakustazu.

 

Egin det alegiña

sartu zat zure miña

egun da santa sekulako,

nere aingeru piña.

 

Ai! au penaren aundia!

esan dezadan egia,

zabala dago zure begia

nere pena guzien konsolagarria.

 

Erramuren mezpera ezkeroztikan

etzerade nere maite polita

beiñere ateratuko

neronen biotzetikan.

 

Biotzean sartuta

ezin apartatu

arren, konsola nazazu,

 

Beti penaz, Oi! nago urriki,

el zaizkit Zeru altua;

zerorrek ondo dakizu

nere trabajua.

 

Nere buru guzia

galdurikan

ni emen nago;

erremedio on bat, arren,

indazu niri

ill baño lenago.

 

Esperantza dadukat nik,

maitea, zugandik,

sendatuko nazula

miñ onetatik.

 

Nere maiteak

ezagutzen bait du

daramaizkidana

pena andiak;

aditzera ematen

asi dirade

noizbait aren begiak.

 

Nere maitea ez bada, arren,

geiago egin negarrik;

zure suspirioak neuri

biotza erdiratzen dit.

 

Bostetan esan dizut

nik zuri

biotz nereko berri.

 

Nere itzaren jabe nago ta

badakizu ez dirana bi;

beragatikan zor diskiratzu

graziak partikularki;

aspaldi da esan nizula

zuretzako nengoela ni.

 

 

2. SAN SEBASTIAN

 

Ardoak para gaitu

kantari bi eta dantzari;

ez gaituk mutillok egarri

ez ori segurki.

 

Gure kondizioak beti

tabernarako

eskean gure finak

berdin bearko.

 

Ezin faltatu,

kondizioak guk

onak ditugu.

Goizean joaten gera

tabernara

eta arratsean

beranduan etxera

gerok joaten gera.

 

Bañan alere betor ardoa,

edan dezagun

eta gauden alegere.

 

Atzo eta egun

ta eranegun ere bai

izandu diagu

errian jai.

 

Tabernan beti

sarturik gaude

edanaz ardo gorriti

orditu gabe, zuti.

 

Arropea zar

eta eztarria garbi

zorra franko bai

baña artzeko gutxi.

 

Bart gure etxean aserre

batzuetan bai neur ere;

ez orain bere;

gauden alegerementean,

egongo geraden artean,

leku batean,

pitxar aldean,

berdin gure fiñak

bearko dik

hospitalean.

 

Au da San Sebastian

orain dantza gaitean,

ia goaz erdian aurrera.

 

Dantzan dabilenak

arin zetik oñak

baldin ezpaditu oñak ariñak

ez du luzitzen,

bañan orrek ederki dik dantzatzen.

 

Ardoaren bentajak

ain dirade aundiak guretzat

gure biotzak

ardorikan edan gabez

zeauden otzak.

 

Atzo goizean tabernan

ongi neurria

edan nuen

txopiñ erdia.

 

Esan bear det egia.

Arretxek ill ziran

neuri egarria.

 

Zorionean nintzan

mundura ni jaio

zergatik deran naiago

ardo gorri nafarreti

andrea baño.

 

Ardoa ta kartak

ditut adiskide;

ez det nik

beste maiterik.

 

Ez det bearrerako

afiziorik, alerik:

ardoak naduka

enamoraturik.

 

Ardorik ez bada

neronen biotza

gelditzen da motel

eta ill otza.

 

Luzatuko liket

biziak

neretzat balira

ardo guziak.

 

 

3. GALANTAK

 

Dama gazte galant bat

ekusi det bart arabaketan

engañatutzen nauela

bere ustetan,

ez naiz fiatuko berriz

arren itzetan.

 

Maite nauela aniz

esan izan dit asko aldiz.

 

Dama gazte galant oni

nai izan diot ongi oraindañokoan:

gau eta egun idukitu det gogoan.

 

Maite ninduzula aniz

biotz biotzetik;

esan didazu askotan

zerorrek jakingo

bait dezu zergatik.

Aingerutxoa, nai dituzu

besteak bat bezala zuk bi.

 

Nai badezu egin

maite biren jabe

gelditu zintezke

bada bat ere gabe.

 

Galai alaia nik naia.

–zerade zu beti–

iduripen gaiztoak

kendu bear dira burutik:

munduan diraden gizonak

utziko ditut nik zugatik

baldin nai banazu ni.

 

Galai gaztea,

zu penaturikan ikustea

badakizu dala

neretzako illzea

egizu gauza oek

burutik uztea.

 

Atoz,

nere aldamenera zaitea

biotzetik etzaitut

utziko nere maitea.

 

Dama gazte, begi argia

esaten banazu egia

zurea izango naiz beti

itza ematen banazu

biotzetik;

begira ordean

niri besterekin ibilli jostatzen

alakorik etzait gustatzen.

 

 

4. TXANTXAKAK

 

Txatxantxo gazte polit bat

maitatzen det aspaldian

bera bezelakorikan

ez dago errian.

 

Gorpuz galanta du egokia,

illea guziz lodia,

begi beltx alaiak, gerri lirain,

ezpaña, txit gorria.

 

Galai gazte aniz

damatxo onen ondoren dabiltz

gau ta egun;

beste bat alakorik

ez bait dago iñun:

ederra da segurki,

berak ere badaki;

bizia galdu lezatke

edozeñek argati:

engañaturik gaduzka

beste asko eta ni.

Gaztetanik du aingerutxo onek

guztiz asko ikasi

aldamenean, beti nai ditu

aberatsak ikusi.

 

Aingeru au eta

beste lau galai gazte

arrats batean

polikitxo eta gozotxo

zeuden alkarren aldean.

 

Itz egin zioten ederki,

bañan ez dakit

maite ote duten biotzeti.

 

Zure ondorendik

dabiltzan galai gazteak

baldin badirade

etxe oneko semeak

beren idekoak

naiko dituzte emazteak.

Zu utzirik artuko dituzte besteak.

 

Maite zaituztela

esanagatikan zuri

juango zaizkitzu

itzuli.

 

Ezkonzeko firme

eman arren itza

galai aberatsakin

kontuz zabiltza.

 

Izan zenzake miña,

orain ez bada ere bai gero

adiskide oriek egiña.

 

Nai dizutela asko

esango dizute beti

bañan ez nik bezala

biotz biotzetik.

 

Galai maitagarria,

iru urte ontan

badakizu bai

nere barrengo berria.

 

Nai ditut asko

biotz biotzetik

ez det iñor

zu beste maiterik.

 

Gau eta egun beti

zauzkat gogoan

zu beste maiterik

ez det munduan.

 

Galai aberats guzi

guziak ditut utzi,

zergaitik nai dedan

zurekin bizi.

 

Oroitzen naiz ongi

nola esaten nizun

arrats batez geundela

bakarrik

itz egiten gelan

zu ta ni,

beste guziak baño

askoz maiteago

izango zinduztala

beti, beti.

 

 

5. EUN DUKATEKOA

 

Eun dukatxo

banituen bada nik

orain bi urte

nere aitak emanik.

 

Erdiak maiteari

niozkan eman

eta beste erdiak

edan eta jan.

 

Ez det orain bat ere:

orrengatikan maiteagana

joan ninzan bart ere,

joango ere bai

nere maite politak

baldin badu nai.

 

Nola naiko ez det bada nik,

maitea, etorzea zu

baldin zuretzako

izan bear banazu.

 

 

6. BETRONIO TXIKIA

 

Betronio,

zu diruak aituagatik

maite zaitut bada

biotz biotzetik.

Baldin zuk ni ala

nai banazu izan

Jainkoaren legeak

agintzen duen gisan

zure emaztea izateko

jaio ninzan.

 

 

7. BETRONIO AUNDIA

 

Betroniok

Pepatxori

dio

biotzetik amorio.

 

Zu zara Betronio aundiaren

txatxantxo piña.

Bestek eramatia

izango nuke nik miña.

 

Aurra maitea,

zerorrek dakizuna da

gauzarikan oberena

dala gizona,

indarrak berak dituana,

badakizu bada

nai izateko dana,

argatik dizut nik

aditzera ematen

bizi bear degu

alkar amatzen.

 

 

8. AZALANDARE

 

Azalandare saltzera,

maitea,

ziñan etorzen,

begiak argi eta

kolorea gorri.

 

Naitasun aundia zeñidala

sinistu nuan egia zala,

bañan geroztikan jakindu baitet nik

bestegandikan ixillik

ez dirazula naiko

ezpadet dirurik

banekike segurki

ori dala egia,

penaz ill naizala ni

zenduke berria.

 

 

9. ERREGELA ZARRA

 

Atsekabe gaizto bat

dadukat biotzean;

eritzen nau, maite,

zuzaz oroitzean:

 

Egunaz eta gabaz,

ordu guzietan,

nai nuke kendu baña

gelditzen zait bertan.

 

Ar gaizto au portitza da

zulatutzen nau lazki;

urtebete onetan

narabil txit gaizki.

 

Eziñ jan, eziñ edan,

eziñ lorik egin,

nere barrengo korde

guzietan det miñ.

 

Gaitz au kentzeko zera

maitia sendakin.

 

Aingerutxoa, badakizu

min au nondik datorren

senda egidazu arren.

 

Len baño len,

guztia ezpada

erdia bederen.

 

Ill bear det bestela

egun gutxi barru,

aurkitutzen naiz ia

ez mami ta ez larru;

ainbeste biguntasun

nere maiteak al du,

muga aldia on au

galdu naiko ez du,

beretzat izateko

usterikan badu.

 

Zuri itz egin eta laster

esan nioten Aita Amai

zu bear zinduztadala,

baldin bazuten nai.

 

Bata bezela minzatu

zitzaidan bestea,

zu izango ziñala

nere emaztea.

 

Aien borondatea zala,

zuk nai bazenduen ala.

 

Adieratzo nizunean

nik aien borondatea,

naitasuna agertu zeñidan,

nere maite maitea.

 

Gerozti izan dezu

aldaira aundia,

nai badezu esan egia,

orduan alaiago zenidan

ifinten begia,

besteri nai diozula

artu det berria.

 

Utsik aurki geldi zintezke,

aingerutxo gaztea,

ni seguru naukazularik

nai badezu bestea.

 

Esan behar dirazu bertan egiazki

baldin nai badirazu niri,

eman bear diozu

etsimena besteari;

ezin izan zinzeke

iñolaz ere bi.

 

Galai gaztea engañaturik

aurkitutzen zerade,

ez det maite iñor besterik,

zu zerade nere jabe.

 

Iduripenak dizkitzu

eman naitasunak;

ez det maiterik iñon

baizik ezagunak;

iñoiz egiñagatik

oekin jardunak,

badakizu dirana

zure gazte lagunak.

 

Izan zaitez gizon,

zu anbat maite deranikan

ez det bada nik iñon.

 

Uste baldin badezu

besterena naizala,

engañaturik zaude,

ez naiz bada ala.

 

Itza eman nizun

ta nai nuke ornitu,

jostaketara ez naiz oitu;

ain gutxi bestek itza

zuk baizik kojitu.

 

 

10. EUN DA BIKOA

 

Soñu onen puntubak

dira eun ta bi.

Adizkide bati

beste ainbeste dukat

emanik nago ni.

Nere ustez aurkitzen da

pagaturikan ongi;

geiago bear baldin badu,

esaten diot orri,

eskatu nai badio

baduela nori:

langai orretatik libre

arkitzen naiz ni.

 

Naitasunik baldin badio

badu biderikan aski,

ematen badizu nik ainbat

ezta izango txit gaizki.

 

Nai dezunean atoz

artzekoen eske;

nik badet ainbeste,

bidezkoa dezula

baldin badezu uste,

zorrak geroko utzi gabe

pagatu nai nituzke;

lengoak eman nizkitzula

oraintxe da bi urte;

etxean baneuzka gaur

naiago nuke:

ala ere beti

izango zaitut maite.

 

 

11. AMOREA MARGARITATXO

 

Amorea, Margaritatxo,

nola zagoz tristerik,

zagoz alegererik!

 

Zu orrela ikustea

ez det nik atsegin,

nai badezu jakin.

 

Atsekaberik asko

zu ikustean nik,

oi daramat maitea,

biotzean ixillik.

 

Bañan alferrik.

Jakinean aurkitutzen naiz

etzaudela nerezat

bañan ezin aztu zat.

 

 

12. PUNTA MOTZ

 

Gure akerrak ditu

punta biak motzak,

zerren galdu ziozkan

neguko izotzak.

 

Aker galanta da ta

guziz egokia;

damurik ikusten det

puntak ebakia;

alferrik ematen diozkat

jana ta jakia.

 

 

13. ERRIBERA

 

Erriberaren alaba

kolore gorria,

ederki dantzatzen dezula

zabaldu da berria;

plazan ekusi nai zinduzket

txatxan maitagarria.

 

Deituko zaitut bada

urrengo jaiean

serbitu nai banazu

bear dan gaiean

nere pozkida aurkitzen da

dama, zure naiean.

 

 

14. ONDARRABIA AUNDIA

 

Ondarrabian daude

dantzari bi ederrak;

ezagutzen ditu Bernardak;

dantzara ezpadute

eramaten berak

gajo onek egiten ditu

benazgo negarrak.

 

Bata da Martin

eta bestea Patxiko;

au ekusi gabetanik

ez luke etsiko.

Soñu zarretan ere

dantzariak dira;

zoraturik dago beti

Bernarda oiei begira.

 

 

15. ONDARRABIA TXIKIA

 

Felipe Bostgarrena

zanean etorri

Españiara agintari,

Irunen dantzatu zan

Patxiko txikia;

arritu zuen jende guztia.

 

Arren dantzatzeko

jakinduriak,

pozkidatu zituen

Españiako gizon aundiak.

Errege maite du Ondarrabiak.

 

 

16. NAPARTXO

 

Naparroatik etortzen da

ardo gorri gozoa;

artxek konsolatzen dit

niri biotz gaxoa.

 

Bizikai ona baita guztiz

erosteko dirua balitz

edango nuke asko aldiz

naiz etxera eraman zaldiz.

 

Ez det abererikan,

dirurikan ain gutxi,

bañan, adiskide

tabernako Luzi,

ez nezake bada nik

edan gabe utzi,

zergatik berak nauen bizi.

 

Ardorik edan gabe

nagoen eguna

eduritzen zait bada niri

dala guziz illuna.

Pitxarra ongi bete bedi;

eta sarritan eman

edatera niri;

biotza aurkitzen zat

motel eta eri.

 

 

17. ORMATXULO

 

Ormatxulo batetik

gau batean igesi;

arratoi beltz andi bat

nuen nik ikusi;

 

Zijoan pizkorki.

Noranai saltatzeko

etzegoen gaizki:

bañan atzaparra zion

katu batek ezarri.

 

Umildu zan sarri.

 

 

18. UPELATEGI

 

Edan ezak goizean

txuritik onetik,

arratsaldian

gorritik, obetik.

 

Ala egiten oi diat nik;

eta ik egik albadagik;

on egingo dik.

 

 

19.TXIPIRITONA

 

Plazaren erdira irtenik

andrea ta gizona

dantzatu bear dute ongi

biak txipiritona;

anziñako usario au

txit da ona.

 

 

20. ERREBERENZIA

 

Erreberenzia

Gorputz egunean

Elizan sarturik

Jaunaren aurrean,

ezpata birekin

laudatuaz gure Jauna

badakigu dantzatzen dana.

 

Onestasun guziz andiarekin

lendabizi Jaunari agur egin;

ala agintzen baitigu legeak

zeren gaituen guztiok bereak.

 

 

21. TXAKOLIN

 

Txakolin, txakolin

txakoliñak on egin:

Maritxo, arintxo da Martintxo.

 

Ase naiz nafarrez:

txuri gorri ta beltzez

jarri naute miñez,

gabe ere onik ez.

 

 

22. MIZPIROTZ

 

Zure aitak esan dit,

nere maite polita,

mispirak dauzkatzula

ustelzen jarrita.

 

Janari gozoa

da guziz mizpira;

otz ustela

plazan salduzen zaudela,

begira erosleai

benaz eta ernai,

galdua zera bestela.

 

Salmenta txarra dute

mizpira zimurrak,

bigundu arteraño

mami ta ezurrak.

 

Salmenta onekoak

badira mispirak,

erosi gabetanik

gelditzen ez dira.

 

Gozoa eta piña

eguteran egiña,

ez da izango miña.

 

Ikaratzen baditu

agin eta ortzak

jaten asi orduko

mizpira ustel otzak.

 

Gozoa dalarikan

ditu bere tatxak

arantzakin osto txit latxak

zimurtu ezkeroztik

elkor ta minkatxak

badakit dirana gaitzak.

 

Kuidado andia bear du

zerren eltzen da txit berandu,

sosoia egiñ arte

elduegia ere

ez bait da on beñere:

arretaz kontu egin

bear zaio mispirari;

lanik asko izango baita ala ere.

 

Esaten dizut

zure onerako,

etzaizu bada

sekulan damutuko.

 

 

23. GRAZIANA

 

Amorioak nauka

biotzetik eri;

esan gabetanikan

ezin nengoke ni.

 

Pena bat, oi, daukat biotzean gorderik.

Graziana ikusi nuen ezkeroztik.

 

Ai! au pena ta naigabea!

maitetxo, Graziana,

zureganako miña

sartu zat nigana.

 

Badakite zeruak

maite zaitudala;

nere poza lizake

baninduzuala;

 

Zuregan dago

nere ona eta gaitza

eman biar dirazu itza

bestela ill bear det,

nere maite biotza.

 

Maite izango zaitut beti,

zuk ala biotzetik

baldin banazu ni.

 

 

24. BELAUN TXINGOA

 

Euskal errietako

soñu ezti,

izan dana beti

guzien gañetik,

billatu det lurpean sartua

bai eta aztua

zeren dan zartuba.

 

Ateratu bear nuke plazara

nerekin dantzara;

oraindik gauza da,

ikusiko da

zein atsegiña;

bizarra urdiña

baña txit ariña.

 

 

25. GIZON DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

26. GAZTE DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

27. ETXEANDRE DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

28. GALAIEN ESKU DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

29. NESKATXEN ESKU DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

30. EDATE DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

31. EZPATA DANTZA

 

Gaur ezpata dantzari

aurren azkendari

Korpus da San Juan

dituztela gogoan,

Zaldibiatarrak

gazte eta zarrak

oi dabilza dantzan

beren Erriko plazan.

Gozo edo mina

Martin danboliña

arturik berekin

Errikardorekin

dantzari ariña

omen da kapagiña

Juan Martin,

nik ori ongi jakin.

 

Geldi, geldi, geldi,

Berdillariri

erabili konpasa,

ez dakion pasa,

Mariñek badaki

nola erabaki

aren zortzikoa;

ez du lendabizikoa

Diego Beltza

asko oi da altxa

arturik ezpata,

dantzari polit bat da.

Iru txiki eta

txiki-txiki

geienean aurrean,

biak alkarren parian.

 

Ah! nolakoa olakoa

dantzatzen ezpata bi

ikusirik nago ni;

aren anka eta planta

ez da itxusia,

plaza asko ikusia.

 

Zubieta

badu beta

dantzatzen zortzikoa,

guziz da pijoa;

ermentaria

zer dantzaria!,

eta Longinos

ikusi dut iñoiz.

 

Etxerik etxe

an ta ementxe

gizonak eta mutillak.

 

Salto ta brinko

egiñik pijo

ustutzeituzte botillak.

 

Zeñek atxi

olako Patxi

erabilten ezpata.

Zankoak arin

orain baldin

arras galdu ezbada.

 

 

32. BROKEL DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

33. PORDON DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

34. JORRAI DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

35. AZERI DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

36. BIZKAI DANTZA (hitz neurturik gabe)

 

 

37. BIGARREN ALDIAKO ZUBIAK EGITEKO SOÑUA (hitz neurturik gabe)

 

 

38. DANTZA BUKATZEKO SONUA (hitz neurturik gabe)

 

 

39. ALKATE SOÑUA

 

Alkate jauna, bedori

ezagutzen degu agintari.

Jostaldiatu nai genduke

bedorrek atsegin baluke,

naierara ta garbi.

 

Iñori ez gaitzik egin

izan ez nezakean min:

atsekaberik ez eman niri;

jostatu zaitezte emeki,

Erria pozkida dedin.

 

 

40. PROZESIOKO SOÑUA

 

Gure Jaungoiko maitatia

izanik ongille aundia

zerutik etorri zan,

bai, lurrera.

 

Adanen bekatu gaiztoa

sendatutzera

bestela ginjoatzen galtzera.

Guztion Jaun ta Jabe Zu zera.

 

 

41. ALBORAETAKO SONUA (hitz neurturik gabe)

 

 

42. BUKAERA (hitz neurturik gabe)

 

 

43. EZKON BERRIAK LOTARATZEKO SOÑUA

 

Ezkonberriak

pozkidaz daude,

pozkidaz daude,

egin diralako gaur

alkarren jabe

elizan:

gauza ederragorik

ezin izan,

Hai! orain banego

ni zuen ditxan!

 

 

44. AUR TXIKIAI LO ERAGITEKO SOÑUA

 

Aurtxo txikia negarrez dago,

ama emazu titia;

Aita gaiztoa tabernan dago,

pikaro jokularia.

 

 

45. AITA SAN INAZIOREN MARTXA (hitz neurturik gabe)

 

 

46. KANTA URIAKO MARTXA (hitz neurturik gabe)

 

 

47. ZEZENAN SONUA (hitz neurturik gabe)

 

 

48. ZAPATAGILLEN SOÑUA (hitz neurturik gabe)

 

 

49. ESKU ALDATZEKO SOÑUA (hitz neurturik gabe)

 

 

50. AITA MEAGERREK ARDOARI JARRITAKO ITZ NEURTUEN SOÑUA

 

Ni naiz txit gauza gozoa

eta pozkida osoa:

beltza naiz ta zuria,

illuna ta argia,

indarra naiz ta garboa

eta izena det ardoa.

 

 

51. NESKATX GIZONKOIAK ERRITIK BOTATZEKO (hitz neurturik gabe)

 

 

52. GORPUTZ GOIZEKO SORTZIKOA (hitz neurturik gabe)